انتقال زندانیان با هواپیما

نویسنده : دنیا مصلی نژاد 

انتقال زندانیان با هواپیما، فرآیندی پیچیده و چندوجهی است که در چارچوب سیستم قضایی و با هدف جابجایی افراد متهم یا محکوم بین حوزه‌های قضایی مختلف صورت می‌گیرد. این جابجایی‌ها ممکن است به دلایل گوناگونی از جمله محاکمه در محل وقوع جرم، انتقال به زندان‌های با امکانات مناسب‌تر، استرداد به کشور مبدأ یا شرکت در برنامه‌های اصلاح و تربیت انجام شود. با توجه به مخاطرات امنیتی بالقوه و حساسیت‌های حقوقی مرتبط با این فرآیند، انتقال زندانیان با هواپیما تحت تدابیر امنیتی شدید و با رعایت دقیق قوانین و مقررات ملی و بین‌المللی صورت می‌گیرد. در این مقاله، با بررسی دقیق‌تر مراحل، ملاحظات امنیتی، چالش‌ها و ابعاد حقوقی این فرآیند، تلاش می‌کنیم تا تصویری جامع و شفاف از نحوه انتقال زندانیان با هواپیما ارائه دهیم.

مراحل انتقال زندانی با هواپیما:

1)تصمیم‌گیری و صدور مجوز:

    * نخستین گام در فرآیند انتقال، تصمیم‌گیری توسط مقامات قضایی ذی‌صلاح مبنی بر ضرورت جابجایی زندانی است. این تصمیم‌گیری معمولاً بر اساس درخواست دادگاه، اداره زندان یا سازمان‌های بین‌المللی صورت می‌گیرد.

    * پس از تصمیم‌گیری، مجوزهای لازم از مراجع ذی‌ربط از جمله وزارت دادگستری، سازمان زندان‌ها و نهادهای امنیتی صادر می‌شود. این مجوزها شامل اطلاعاتی نظیر مشخصات زندانی، مبدأ و مقصد انتقال، مسیر پرواز، تعداد و مشخصات نیروهای اسکورت و تدابیر امنیتی ویژه است.

2)برنامه‌ریزی و هماهنگی:

    * پس از صدور مجوز، یک تیم تخصصی مسئول برنامه‌ریزی و هماهنگی انتقال می‌شود. این تیم شامل نمایندگانی از سازمان زندان‌ها، نیروی انتظامی، فرودگاه و شرکت هواپیمایی است.

    * برنامه‌ریزی شامل تعیین دقیق زمان و مسیر پرواز، رزرو صندلی‌های مناسب در هواپیما، تهیه تجهیزات امنیتی لازم، هماهنگی با مقامات فرودگاهی و شرکت هواپیمایی در مبدأ و مقصد، و پیش‌بینی شرایط اضطراری احتمالی است.

3)آماده‌سازی زندانی:

    * زندانی قبل از انتقال، تحت معاینات پزشکی دقیق قرار می‌گیرد تا از سلامت جسمانی او برای سفر هوایی اطمینان حاصل شود. در صورت وجود بیماری خاص، داروهای لازم و تجهیزات پزشکی مورد نیاز تهیه می‌شود.

* زندانی موظف است لباس‌های مخصوصی بپوشد که امکان شناسایی آسان او را فراهم کند و از دسترسی او به اشیاء خطرناک جلوگیری نماید. این لباس‌ها معمولاً شامل یک دست لباس نارنجی یا زرد رنگ با شماره شناسایی مشخص است.

* وسایل شخصی زندانی به دقت بررسی می‌شود و اشیاء ممنوعه مانند سلاح، مواد مخدر، ابزار تیز و برنده و وسایل ارتباطی توقیف می‌گردد.

‎انتقال به فرودگاه:

* زندانی با استفاده از خودروهای زرهی ویژه و تحت اسکورت شدید نیروهای امنیتی به فرودگاه منتقل می‌شود. در طول این مسیر، تدابیر امنیتی ویژه‌ای برای جلوگیری از فرار احتمالی زندانی اتخاذ می‌شود.

* مسیر انتقال از قبل تعیین شده و توسط نیروهای امنیتی کنترل می‌شود. از تردد در مناطق پرتردد و شلوغ خودداری می‌شود و در صورت نیاز، از مسیرهای جایگزین استفاده می‌گردد.

‎در فرودگاه:

* زندانی به یک محل نگهداری موقت در فرودگاه منتقل می‌شود که تحت نظارت مستقیم نیروهای امنیتی قرار دارد. این محل معمولاً یک اتاق ویژه با امکانات امنیتی بالا است.

* از تماس زندانی با سایر مسافران و کارکنان فرودگاه جلوگیری می‌شود. در صورت نیاز به تردد در فرودگاه، زندانی با اسکورت کامل و با استفاده از مسیرهای اختصاصی جابجا می‌شود.

* قبل از سوار شدن به هواپیما، زندانی و وسایل او مجدداً مورد بازرسی دقیق قرار می‌گیرند تا از عدم وجود هرگونه شیء ممنوعه اطمینان حاصل شود.

‎در هواپیما:

* زندانی معمولاً در قسمت جلویی هواپیما و در صندلی‌های نزدیک به نیروهای اسکورت قرار می‌گیرد. برای جلوگیری از ایجاد مزاحمت برای سایر مسافران، از نشستن مسافران دیگر در صندلی‌های مجاور زندانی خودداری می‌شود.

* در طول پرواز، زندانی تحت نظارت دائمی نیروهای اسکورت قرار دارد. از دستبند و پابند برای محدود کردن حرکات زندانی استفاده می‌شود.

* به زندانی اجازه استفاده از تلفن همراه، تبلت یا سایر وسایل ارتباطی داده نمی‌شود. همچنین، از صحبت کردن زندانی با سایر مسافران جلوگیری می‌شود.

* در صورت بروز هرگونه مشکل پزشکی یا امنیتی، نیروهای اسکورت آموزش‌های لازم را دریافت کرده‌اند و می‌توانند به سرعت وارد عمل شوند.

‎پس از فرود:

* پس از فرود هواپیما، زندانی با اسکورت کامل نیروهای امنیتی از هواپیما خارج شده و به یک محل نگهداری موقت در فرودگاه مقصد منتقل می‌شود.

* زندانی با استفاده از خودروهای زرهی ویژه و تحت اسکورت شدید به زندان یا بازداشتگاه مقصد منتقل می‌شود.

* در طول این مسیر، تدابیر امنیتی ویژه‌ای برای جلوگیری از فرار احتمالی زندانی اتخاذ می‌شود.

ملاحظات امنیتی:

* ارزیابی خطر: قبل از هرگونه اقدامی، یک ارزیابی دقیق از سطح خطر احتمالی زندانی صورت می‌گیرد. این ارزیابی شامل بررسی سوابق کیفری زندانی، وضعیت روانی او، میزان همکاری او با مقامات قضایی و اطلاعات مربوط به تهدیدات احتمالی است.

* تعداد و ترکیب نیروهای اسکورت: تعداد و ترکیب نیروهای اسکورت بر اساس سطح خطر زندانی تعیین می‌شود. در صورتی که زندانی خطرناک تلقی شود، از تعداد بیشتری نیروهای اسکورت با تجهیزات پیشرفته استفاده می‌شود.

* تجهیزات امنیتی: نیروهای اسکورت از تجهیزات امنیتی مناسب از جمله دستبند، پابند، جلیقه ضد گلوله، سلاح گرم، گاز اشک‌آور و تجهیزات ارتباطی استفاده می‌کنند.

* هماهنگی با نهادهای امنیتی: قبل از انتقال، هماهنگی کاملی با تمامی نهادهای امنیتی ذی‌ربط از جمله نیروی انتظامی، سازمان اطلاعات و امنیت کشور و گارد فرودگاه صورت می‌گیرد.

* برنامه‌ریزی برای شرایط اضطراری: برای شرایط اضطراری احتمالی مانند تلاش برای فرار، حمله تروریستی، مشکلات پزشکی و سوانح هوایی برنامه‌ریزی می‌شود و نیروهای اسکورت آموزش‌های لازم را دریافت می‌کنند.

چالش‌ها و مسائل حقوقی:

* هزینه‌های بالا: انتقال زندانیان با هواپیما به دلیل نیاز

‎به تجهیزات ویژه، نیروهای اسکورت و هماهنگی‌های پیچیده، هزینه‌های بالایی را به همراه دارد.

‎مسائل حقوقی بین‌المللی: انتقال زندانیان بین کشورها ممکن است با مسائل حقوقی پیچیده‌ای مرتبط با استرداد مجرمین، حقوق بشر و حاکمیت ملی کشورها مواجه شود.

‎مخالفت‌های عمومی: در برخی موارد، انتقال زندانیان خطرناک به مناطق مسکونی ممکن است با مخالفت‌های عمومی مواجه شود و نگرانی‌هایی را در مورد امنیت جامعه ایجاد کند.

‎حفظ حقوق زندانی: در طول فرآیند انتقال، باید حقوق زندانی از جمله حق دسترسی به وکیل، حق درمان و حق برخورد انسانی رعایت شود.

انتقال زندانیان با هواپیما، فرآیندی پیچیده و حساس است که نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، رعایت تدابیر امنیتی ویژه و هماهنگی کامل بین تمامی نهادهای ذی‌ربط است. با وجود چالش‌های موجود، این روش انتقال در بسیاری از موارد ضروری است و به اجرای عدالت، تضمین امنیت عمومی و رعایت حقوق زندانیان کمک می‌کند. با این حال، همواره باید تلاش شود تا با بهینه‌سازی فرآیندها و استفاده از فناوری‌های نوین، هزینه‌ها کاهش یافته و کارایی این روش انتقال افزایش یابد.

در این جا به چند ماده قانون از آیین نامه سازمان زندان های کشور در این خصوص اشاره می کنیم :

ماده 244

در صورتی که محل اقامت محکوم خارج از حوزه دادگاه صادرکننده حکم باشد، با اعطای نیابت قضایی از سوی قاضی اجرا و در صورت تعدد پرونده با اعطای نیابت قضایی جداگانه برای هر پرونده یا یک نیابت که کلیه محکومیت ها ذکر شده باشد، محکوم برای تحمل حبس یا ادامه آن به موسسه محل اقامت خود منتقل می‌شود مگر آنکه این امر موجب مفسده باشد که در این صورت با تشخیص قاضی صادرکننده رأی قطعی و اطلاع قاضی اجرا، به نزدیکترین موسسه به محل اقامت خود منتقل می‌شود. چنانچه رئیس موسسه نیز پس از بررسی و صحت سنجی ادعای زندانی تشخیص دهد که محل اقامت او خارج از حوزه دادگاه صادرکننده حکم است، پس از اطلاع رسانی به موسسه مقصد، درخواست انتقال را نزد قاضی اجرا ارسال می کند تا مطابق مقررات اقدام شود. هرگاه مقام قضایی مقصد یا رئیس موسسه مقصد، محل اقامت زندانی را حوزه قضایی دیگری تشخیص دهد، ملزم به پذیرش زندانی و انجام فرایند انتقال مجدد وی است.

تبصره - چنانچه محکومِ متقاضی انتقال، در مرخصی باشد، ضرورتی به انتقال تحت‌الحفظ نیست و صدور نیابت قضایی و ارسال تصویر اوراق پرونده زندانی به محل اجرای حکم و موسسه مقصد از طریق سامانه کفایت می کند. در این حالت موسسه مقصد باید وصول سوابق و پذیرش محکوم را به موسسه مبدأ گزارش کند.

ماده 248

در صورت اعزام یا انتقال زندانی به خارج از حوزه قضایی، دستور مذکور نزد مرجع انتظامی یا دیگر ضابطان مربوط و رونوشت آن نیز برای موسسه ارسال می‌شود تا مبادرت به اعزام، بدرقه و انتقال زندانی کنند. هزینه انتقال توسط دادگستری مبدأ پرداخت می‌شود. انتقال و اعزام زندانیان بین دو حوزه قضایی توسط مأموران نیروی انتظامی انجام می‌شود. اعزام و بدرقه زندانی زن در داخل حوزه یا خارج از آن باید با همراهی حداقل یک مأمور زن انجام شود.